Εύζωνες

Πληροφορίες για την ανδρεία και τη δράση αντίστασης των Ευζώνων, ακόμη και κατά την Κατοχή, ανακαλύπτονται και στο Βαλκανικό Ημερολόγιο 1934-1941 της Λαίρντ Άρτσερ, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει τα γεγονότα της 1ης Μαΐου 1941:

«H Αλεξάνδρα μπήκε στο γραφείο σήμερα το πρωί όλο ενθουσιασμό και έπαρση για ένα περιστατικό που αφορούσε τον άνδρα της, ακόλουθο στα ανάκτορα. Οι Γερμανοί είχαν απαιτήσει χθες την παράδοση όλων των ανακτορικών αυτοκινήτων. Ο σύζυγος της Αλεξάνδρας είχε δώσει αποβραδίς την εντολή να μεταφερθούν τα αυτοκίνητα στον στρατώνα της ευζωνικής φρουράς, στην απέναντι μεριά του δρόμου, για να τα παραδώσουν το πρωί χωρίς να χρειαστεί να πάνε ξανά στους χώρους των ανακτόρων. Το πρωί όμως κλήθηκε στον στρατώνα για να βρει δεκαέξι ατρόμητους εύζωνες φρουρούς στημένους στον τοίχο απέναντι σ΄ ένα πολυβόλο που κρατούσαν οργισμένοι Γερμανοί, οι οποίοι, σε μια έκρηξη θυμού, ανέφεραν ότι τα αυτοκίνητα είχαν καταστεί άχρηστα από δολιοφθορά. Μοναδική δυνατή τιμωρία ήταν η εκτέλεση. Ο συνταγματάρχης, που προσπαθούσε αλλόφρων να σκεφτεί κάποιον τρόπο να σώσει τους άνδρες του, έβαλε τις φωνές στα ελληνικά αποκαλώντας τους ευζώνους κλέφτες και άλλες προσβλητικές λέξεις, παρεμβάλλοντας όμως στις βρισιές που εκστόμισε δήθεν οργισμένος προειδοποιητικά μηνύματα ότι έπαιζε θέατρο για να κερδίσει χρόνο. Σχεδόν έπαθε συγκοπή όταν ανακάλυψε ότι δύο από τους ανθρώπους που είχαν έρθει με τους Γερμανούς ήταν Έλληνες, που κατάλαβαν τι συνέβαινε, αλλά πρόλαβε να τους σταματήσει πριν τον προδώσουν κατηγορώντας και αυτούς για συνέργεια με τους “κλεφταράδες φρουρούς“. Τελικά οι εύζωνοι μπήκαν στο νόημα και παραδέχτηκαν ότι είχαν πραγματικά κλέψει τα ανταλλακτικά. Πέτυχε έτσι να αφήσουν σ’ αυτόν οι Γερμανοί την τιμωρία των ανδρών του, για κλοπή και όχι για δολιοφθορά. Τη γλίτωσαν όμως παρά τρίχα, όπως μου το επιβεβαίωσε και ο Φόυ Κόχλερ που παρακολουθούσε το όλο επεισόδιο από ένα παράθυρο της αμερικανικής πρεσβείας. Ο συνταγματάρχης κατάφερε να επιδιορθώσει τέσσερα αυτοκίνητα και υποσχέθηκε να  παραδώσει και τα άλλα αργότερα.»

Το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής.

Όσοι προσφέρουν εδώ, κουβαλούν μέσα τους την ιστορική μνήμη. Οι δεσμοί που αναπτύσσονται, ιδιαίτεροι. Η πειθαρχία και η υπερηφάνεια πηγάζει εκ των έσω, δεν επιβάλλεται. Δεύτερη φύση όλων. Τα ζευγάρια των Ευζώνων, δεσμός ζωής. Ίδιο ύψος και σωματότυπος είναι οι δύο βασικές προϋποθέσεις της ένωσης. Παρόμοια χαρακτηριστικά και χρώματα.

Σταδιακά, συγχρονισμένοι με απόλυτη ακρίβεια. Ακόμη και τυφλά βήματα, όταν ο ένας έχει στραμμένη την πλάτη του στον άλλο. Μαζί ξεκινούν την εκπαίδευση, μαζί στην προετοιμασία, αχώριστοι στις δύσκολες ώρες του καθήκοντος. Η διαδικασία ένδυσης με την επίσημη στολή, μόνο εύκολη δεν είναι. Πάνω από 30 λεπτά ο χρόνος που απαιτείται για τους έμπειρους.

Εβδομάδες κόπου για να μάθουν να περπατάνε με τα άκαμπτα, βάρους σχεδόν τριών κιλών, τσαρούχια. Χωρίς ψεγάδι το αποτέλεσμα.

Η καθημερινότητά τους δεν είναι εύκολη. Πρέπει να ανταποκριθούν στο καθήκον που τους έχει ανατεθεί. Έτοιμοι ώστε να μπορούν να μείνουν ακίνητοι ακόμη και τρεις ώρες. Το όπλο ζυγίζει επτά κιλά. Η στολή τους δώδεκα. Δύσκολη δοκιμασία. Όχι μόνο σωματικά. Τα πνευματικά εφόδια που απαιτούνται, ίσως να είναι περισσότερα.

Παρά ταύτα, οι Εύζωνες στέκουν ακίνητοι ανεξαρτήτως συνθηκών, με χιόνι, με βροχή, με καύσωνα. Στη γεμάτη κόσμο πλατεία την ημέρα, αλλά και στις μοναχικές νύχτες του χειμώνα, θα είναι εκεί πάντοτε.

Λεβέντες φρουροί της ιστορίας μας και εκπρόσωποι της ελευθερίας.

Ο Εύζωνας Κωνσταντίνος Κουκίδης, κατά μια εκδοχή, ήταν ο τιμητικός Φρουρός της ελληνικής σημαίας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, στις 27 Απριλίου 1941. Οι Γερμανοί εκείνη τη μέρα μπήκαν στην Αθήνα και ανέβηκαν στην Ακρόπολη για να υψώσουν τη σβάστικα.

Σύμφωνα με την παράδοση, τη στιγμή που οι κατακτητές ανέβαιναν στην Ακρόπολη, ο Κουκίδης, μην αντέχοντας να βλέπει την υποστολή της ελληνικής σημαίας, όταν αυτή κατέβηκε από τον ιστό της, την πήρε, την τύλιξε γύρω από το σώμα του και έπεσε από τον Ιερό Βράχο βρίσκοντας ακαριαίο θάνατο, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Γερμανών.Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Κουκίδης ήταν η αιτία να εκδοθεί διαταγή από τον Γερμανό φρούραχο να υψώνεται στην Ακρόπολη και η ελληνική μαζί με τη γερμανική σημαία.

Ο νεαρός Έλληνας δεν άντεχε την ταπείνωση του εθνικού μας συμβόλου, τυλίχθηκε με τη γαλανόλευκη και έπεσε χωρίς δεύτερη σκέψη στο κενό. Τον αγκάλιασε στον τελευταίο του βηματισμό.

Με την παραπάνω αναφορά αποτίνουμε φόρο τιμής σε μια θρυλική μορφή. Η λέξη θρύλος περιλαμβάνει ιστορία αλλά και μύθο. Η πατρίδα μας έχει ανάγκη τέτοιους θρύλους. Έχουν τη δική τους ηθική και εθνική χρησιμότητα.

Παρά τους χιλιάδες επισκέπτες και θεατές που κατακλύζουν τους δρόμους, επικρατούν στιγμές απόλυτης ησυχίας όταν διέρχεται η Προεδρική Φρουρά, ώστε να ακούγεται ο μοναδικός εκείνος ήχος του βηματισμού των Ευζώνων. Οι παρελάσεις είναι πάντα το σημείο αναφοράς στις εθνικές επετείους στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο όπου τις γιορτάζει ο ελληνισμός της Διασποράς.

Από την πρώτη ημέρα της παρουσίας τους στο εξωτερικό μαγνητίζουν τα βλέμματα και το ενδιαφέρον. Οι διαβάτες, οι ομογενείς, αλλά και επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη σταματούν και παρακολουθούν με θαυμασμό ενώ όλοι σπεύδουν να φωτογραφίσουν το γεγονός, παράλληλα με πλήθος μέσων ενημέρωσης που καλύπτουν το εντυπωσιακό γεγονός. Αξίες διαχρονικές, ελληνισμός και ορθοδοξία, ιστορία, κληρονομιά, παρόν και μέλλον σφυρηλατούνται και αναδεικνύονται μέσα από αυτές τις εκδηλώσεις.

Ενισχύεται η μνήμη και διασφαλίζεται η συνέχεια.

Σήμερα, οι στολές της Προεδρικής Φρουράς συνδέονται με τις ιστορικές περιόδους της πατρίδας μας, και μέσω αυτών διασφαλίζεται η ανάκληση και η ενίσχυση της μνήμης. Η επίσημη «λευκή», ο χειμερινός μπλε ντουλαμάς του Μακεδονομάχου, ο θερινός χακί ντουλαμάς των Βαλκανικών Πολέμων και η κρητική στολή ταξιδεύουν νοερά τον κόσμο στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας.

Η επίσημη ενδυμασία συνδέει την Αρχαιότητα με τα χρόνια της Επανάστασης και της σύστασης του νεοελληνικού κράτους. Κύριο χαρακτηριστικό η ζώνη, που δηλώνει τον «καλά ζωσμένο» μαχητή, και το πολύπτυχο κοντό ένδυμα, εξέλιξη του οποίου αποτελεί η φουστανέλα. Ο ελαφρύς οπλισμός συνδέεται νοερά με την ταχύτητα και την ευκινησία των μαχητών της αρχαίας Ελλάδας. Τα μέρη της επίσημης ευζωνικής στολής, τα οποία παραμένουν απαράλλαχτα μέχρι τις μέρες μας, καθορίστηκαν με Βασιλικό Διάταγμα του 1940.

Η φουστανέλα αποτελείται από δύο φύλλα, τα οποία τεντώνονται πάνω στην τάβλα. Ο λευκός χασές, μήκους 30 μέτρων, έχει 400 πτυχές, όσα και τα χρόνια της υποδούλωσης. Από χασέ κατασκευάζεται και το πουκάμισο (υποδήτης). Χαρακτηριστικά μεγάλο είναι το άνοιγμα των μανικιών, με 200 πτυχές σε κάθε ώμο. Βαρύ φορτίο μνήμης στις πλάτες κάθε Εύζωνα.

Οι λευκές ολόμαλλες κάλτσες στηρίζονται από τη ζώνη ανασπάστου (εσωτερική δερμάτινη ζώνη). Η φουστανέλα μένει σταθερή χάρη στη ζώνη από λουστρίνι με τις φυσιγγιοθήκες.

Το πιο περίτεχνο κομμάτι είναι η μοναδικά κεντημένη φέρμελη, το γιλέκο. Στα πόδια μπαίνουν οι μεταξωτοί κνημιδοδέτες ή επικνημίδες (καλτσοδέτες), πάνω από τη φουστανέλα τα κυανόλευκα μεταξωτά κρόσσια και στο κεφάλι το φάριο από κόκκινη τσόχα, με τη χαρακτηριστική φούντα από μαύρο μετάξι.

Οι Εύζωνες φέρουν οπλισμό Μ1 Garrand, ενώ η ξιφολόγχη είναι αναρτημένη στο όπλο συνεχώς κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας. Είναι χαρακτηριστικός ο υπόκωφος θόρυβος που προκαλείται κατά την κίνηση του όπλου στον αριστερό ώμο. Οι αξιωματικοί φέρουν ως όπλο πιστό αντίγραφο του σπαθιού των οπλαρχηγών του 1821.

Η κρητική στολή αποτελεί τιμητική αναφορά γενικότερα στη νησιωτική Ελλάδα και ειδικότερα στην ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, ενώ ποντιακή στολή φέρεται στις 19 Μαΐου κάθε έτους κατά την τέλεση επιμνημόσυνης δέησης στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου προς τιμήν των θυμάτων της κεμαλικής εθνοκάθαρσης.

Τη συνέχεια των ευζωνικών στολών, στο σύνολό τους, διασφαλίζουν με πίστη στην παράδοση και την ξεχωριστή τέχνη οι ράπτες και οι τσαρουχοποιοί των εργαστηρίων που διατηρούνται στην έδρα της Προεδρικής Φρουράς.

Η κατασκευή μιας στολής, κατά το παρελθόν, ήταν τέχνη οικιακή. Τη στολή του αξιωματικού, της οποίας η φέρμελη είναι κεντημένη με επίχρυσα νήματα και η φουστανέλα πιο μακριά, παλιά την έκαναν οι τερζήδες που γύριζαν όλη την Ελλάδα σε κομπανίες.

Στα εργαστήρια αυτά συναντά κανείς τεχνίτες μοναδικούς στο είδος τους σε όλη την Ελλάδα. Όλα κατασκευάζονται αποκλειστικά στο χέρι. Για να φτιαχτεί το τσαρούχι θέλει περίπου έξι ημέρες. Σουβλί, βελόνα και κερωμένος σπάγκος, τα εργαλεία του τεχνίτη. Για να ολοκληρωθεί μια στολή απαιτούνται έξι μήνες.

Τέχνη και υπομονή χρειάζεται η φέρμελη. Κεντημένη όλη στο χέρι, κέντημα τόσο πυκνό που προδίδει ακόμη και το συναισθηματικό φορτίο του ράπτη. Μαλλί, βαμβάκι και μετάξι, οι πρώτες ύλες. Οι συμβολικές διαστάσεις των στολών της Προεδρικής Φρουράς ανακαλούν την ιστορική μνήμη, ενισχύουν την εθνική ταυτότητα, προβάλλουν τα ιδανικά και τις αξίες του παρελθόντος και δια του παρόντος διασφαλίζουν το μέλλον.

Χαρακτηρίζεται από τη λιτότητα και τη δύναμη των μορφών του, μέσω της απλότητας. Το γλυπτό βρίσκεται ανάμεσα σε δυο χαραγμένα επιγράμματα από απόσπασμα του έργου του Θουκυδίδη, «Περικλέους Επιτάφιος».

Αριστερά έχει χαραχθεί η φράση «ΜΙΑ ΚΛΙΝΗ ΚΕΝΗ ΦΕΡΕΤΑΙ ΕΣΤΡΩΜΕΝΗ ΤΩΝ ΑΦΑΝΩΝ» και δεξιά «ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ». Στο μέσον του κενοταφίου χαράχθηκε η φράση «ΕΙΣ ΑΦΑΝΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ». Τον τοίχο περιβάλλουν πελεκημένοι πωρόλιθοι στους οποίους είναι χαραγμένα ονόματα τόπων των ενδοξότερων μαχών της ιστορίας
μας.

Μετά από πολλές καθυστερήσεις, τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου έγιναν στις 25 Μαρτίου 1932, με μεγάλη επισημότητα και συμμετοχή πολλών ξένων αντιπροσωπειών. Η συμμετοχή του κόσμου υπήρξε αρκετά μεγάλη, ενώ οι εκδηλώσεις περιελάμβαναν παρέλαση της Φρουράς, των σχολείων και των προσκόπων καθώς και στρατιωτική λαμπαδηφορία με συμμετοχή 3.000 ανδρών της Φρουράς Αθηνών.

Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και η καθημερινή αλλαγή φρουράς των Ευζώνων προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες. Κατά ταύτα, μέσω της βιωματικής αυτής εμπειρίας, διασφαλίζεται η σύνδεση του χώρου με την ιστορική μνήμη.

Μία από τις βασικότερες εργασίες που κάνει ένας Εύζωνας, είτε υποψήφιος είτε Εύζων ήδη στο λόχο Ευζώνων είναι να στρώνει το κρεβάτι του. Σιγά το πράμα θα πει κανείς και εν μέρει θα έχει δίκιο. Όμως, μέσα από αυτή τη διαδικασία βγαίνουν πολλά μικρά και κρυμμένα διδάγματα. Πρώτον, οφείλεις σε οποιαδήποτε μονάδα ή υπομονάδα του ΕΣ να έχεις σωστά στρωμένο το κρεβάτι σου.

Η Φρουρά ανήκει σε εκείνες τις λίγες που αν δεν είναι σωστά και άψογα στρωμένο το κρεβάτι σου, τρως ποινή η οποία μπορεί να διαφέρει σημαντικά σε μέγεθος από μέρα σε μέρα. Κι ενώ μπορεί να φαίνεται μικρό και ασήμαντο, αν δεν μπορείς να κατορθώσεις τα μικρά και ασήμαντα, πώς θα προχωρήσεις στα μεγάλα και σημαντικά; Όταν είσαι «νέος», δεν υπάρχει περίπτωση να τη γλυτώσεις και να μη φτιάχνεις καθημερινά το κρεβάτι σου. Όταν «παλιώνεις» η εμπειρία σου σου επιτρέπει να ψάξεις για τρόπους να παρακάμψεις την εργασία της τακτοποίησης του κρεβατιού.

Όχι να έχεις ακατάστατο κρεβάτι αλλά πώς θα βρεις τρόπους ώστε να μειώσεις τις καθημερινές εργασίες που έχεις να κάνεις. Διότι επιπλέον, όταν παλιώνεις,πρέπει η δική σου εικόνα να είναι παράδειγμα για τους νέους να τη μιμηθούν- όχι να την αποφεύγουν. Το να φτιάχνεις το κρεβάτι σου είναι μια απλή διαδικασία η οποία, αν γίνει σωστά, χαρίζει ένα οπτικά ωραίο αποτέλεσμα όχι μόνο στο κρεβάτι σου αλλά και κατ’ επέκταση, επειδή οι «γιοί» σου σε μιμούνται, σε όλον τον θάλαμο. Έτσι, όταν θα γυρίσεις στο θάλαμο μετά από μία μέρα σκατά, στην οποία θα νιώθεις ότι δεν κατάφερες ούτε το παραμικρό, τουλάχιστον θα ξέρεις ότι κατάφερες ΑΥΤΟ το μικρό πραγματάκι- να έχεις στρωμένο το κρεβάτι σου. Και το έκανες εσύ. Όχι κάποιος άλλος.

Παραδόξως όμως, όπως εσύ οφείλεις να αποτελείς πρότυπο για τους επόμενους, έτσι είχες και κάποιους παλιούς οι οποιοι ήταν πρότυπα για σένα. Είτε το θέλεις είτε όχι, καταλήγεις να περνάς στην επόμενη γενιά, και μέσω αυτής στη μεθεπόμενη γενιά, και μέσω αυτής στην παρακάτω γενιά κ.ο.κ, τα διδάγματα που πήρες από την προηγούμενη από σένα γενιά, που σου τα μετέδωσε από την προηγούμενη γενιά και πάει λέγοντας. Κάθε επόμενη γενιά από σένα έχει κάτι από σένα, που όσο απομακρύνεσαι χρονικά τόσο γίνεται μικρότερο. Δεν μπορείς όμως να το μηδενίσεις. Όπως δεν μπορείς να μηδενίσεις τις διδαχές από τις προαιώνιες γενιές ευζώνων που έχεις μέσα σου, ακόμη κι αν δεν το καταλαβαίνεις εκείνη τη στιγμή. Είναι ίσως μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που το παράδοξο του Ζήνωνα βρίσκει εφαρμογή και υλοποιείται. Είσαι λοιπόν πάντοτε ένας κρίκος σε μια άπειρη αλυσίδα. Και οφείλεις να αναγνωρίσεις ότι αν όντως νιώθεις έτσι, δεν έχεις το δικαίωμα να διακόψεις αυτήν την αλυσίδα. Δεν οφελείς ούτε τους επόμενους, ούτε τιμάς τους προηγούμενους.

Ορισμένες φορές σε στέλνουν πίσω για κάτι που είχες περιποιηθεί και δεν μπορούσες να καταλάβεις τι άλλο έπρεπε να του κάνεις. Όμως ακριβώς εκεί έγκειται το κρυμμένο νόημα της άσκησης. Να καταλάβεις ότι κάποιες φορές, όσο κι αν προσπαθήσεις, όσο κι αν το παλέψεις, απλά δε θα τα καταφέρεις. Και δεν είναι ούτε γκίνια, ούτε ανικανότητα, ούτε «γιωτοσύνη». Είναι απλά η ζωή. Δέξου το και ξεκίνα να πηγαίνεις παραπέρα (οπότε φαντάσου τώρα να γυρίσεις πίσω στο θάλαμο και να είναι και άστρωτο το κρεβάτι σου).

Ο άλλος λόγος που έβγαινες νωρίτερα στο εποπτείο ήταν για να μπορέσεις να μπεις, σώμα και μυαλό στην κατάσταση που επιτάσσει η ευζωνική υπηρεσία. Από τη στιγμή που πήγαινες και στεκόσουν στο εποπτείο, εκτελούσες ακινησία. Όπως εξάλλου προβλέπεται σε κάθε στρατιωτική μονάδα ανά τον κόσμο (ίσως το έχετε δει κάποιοι και στο πρώτο επεισόδιο της εξαιρετικής σειράς Band of Brothers) αλλά σε μονάχα λίγες και επίλεκτες εφαρμόζεται. Υπάρχει ένα «παιχνίδι» στη Φρουρά που σε προπονεί για αυτήν την κατάσταση. Ένα παιχνίδι που απαιτεί να μπορείς, στο άκουσμα ενός συγκεκριμένου ήχου να μεταβαίνεις από τη «συνηθισμένη» κατάσταση στην οποία βρισκόσουν ως εκείνη τη στιγμή, σε ένα mode ευζωνικό, χαρακτηριζόμενο από πλήρη ακινησία. Όσο περισσότερο προπονείσαι σε αυτό, όσο πιο πολύ αντιμετωπίζεις αυτήν την εναλλαγή καταστάσεων, τόσο πιο εύκολα μπορείς να διαχειριστείς μία κατάσταση εκτός των προβλεπόμενων. Είναι αυτό που οι Ιάπωνες ονομάζουν jidoka (και όχι judoka!).

Η ευζωνική υπηρεσία είναι 24ωρη, 7 ημέρες την εβδομάδα. Δεν υπάρχει ώρα κατά την οποία η θυσία των νεκρών να είναι λιγότερο ή περισσότερο σημαντική από άλλες. Ως εκ τούτου, είναι αρκετά δύσκολο ένας Εύζων να επιλέξει ποιά συγκεριμένη ώρα ή μέρα θα πάει για υπηρεσία. Αυτό με τη σειρά του, σημαίνει ότι θα βρεθεί αντιμέτωπος με διαφορετικές συνθήκες κάτω από τις οποίες θα κληθεί να φέρει εις πέρας την αποστολή του. Είτε αυτό λέγεται έντονο κρύο ή ζέστη, είτε πολλοί τουρίστες ή απέραντη μοναξιά, εκτυφλωτικός ήλιος ή πολλά μικρά φωτάκια του αστικού μας περιβάλλοντος.

Ουσιαστικά λοιπόν, πρέπει να διδαχθείς- στην πράξη- να αφήνεις τις συνθήκες ως αυτό που είναι- συνθήκες, να μην τις αναγάγεις σε προβλήματα και να μπορείς να θέτεις εαυτόν υπεράνω των συνθηκών που επικρατούν, προσαρμοζόμενος όπως απαιτείται για να επικρατήσεις.

Όσα έγραψα προηγουμένως τα έγραψα διότι Μίχος είναι ένα παιδί από ιστορική αγροτική περιοχή της Ελλάδας, σκληραγωγημένος από πριν και με ακλόνητα «πιστεύω» που τα έβγαζε μπροστά του κάθε φορά που πήγαινε για υπηρεσία. Παιδί μορφωμένο, χωρίς να εντάσσεται σε αυτή τη μόρφωση απαραίτητα η έννοια της εκπαίδευσης και ισχυρογνώμων στο μέγιστο βαθμό. Όλα αυτά τα στοιχεία του χαρακτήρα του Μίχου, απουσίαζαν από πολλούς οι οποίοι και ακαδημαϊκή εκπαίδευση είχαν, και υποτίθεται πιο γυμνασμένοι και νέοι ήταν. Αυτό όμως τι μας διδάσκει; Ότι δεν πρέπει να κρίνουμε ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του αφ ενός. Αφετέρου όμως, ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε μέχρι την τελευταία μπουκιά της τούρτας για να βγάλουμε συμπέρασμα αν μας αρέσει ή όχι.

Πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι είτε χλευάζουν την ευζωνική υπηρεσία, είτε προσβάλλουν τους σκοπούς (και μέσω αυτών όλους τους Εύζωνες) και το Μνημείο. Το εύκολο θα ήταν ο σκοπός να σηκώσει το Μ-1 του και με το πέλμα του κοντακίου του να χαρίσει ένα ωραιότατο γραμματόσημο (οπλόσημο στην προκειμένη) στον τύπο ο οποίος στέκεται μπροστά στον σκοπό και κάνει…τα δικά του. Όμως δεν είναι αυτή η αποστολή του Εύζωνα και αυτά που υπηρετεί ενώ εκτελεί την οποιαδήποτε Ευζωνική υπηρεσία είναι πολύ ανώτερα και απλησίαστα από τον κάθε «τύπο» ο οποίος απλά θέλει «15 λεπτά δημοσιότητας». Κοινώς, μικρόψυχοι και αχάριστοι υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα και παντού. Δουλειά σου δεν είναι να ασχολείσαι μαζί τους. Δουλειά σου είναι να μπορείς να τους ανέχεσαι (έστω και παθητικά με τη σιωπή σου), ακόμη και να τους αγνοείς, και να μπορείς να ολοκληρώνεις τη δουλειά σου παρά την παρουσία τους.

Αναφέρθηκαν όμως κάποιες λέξεις, ονομασίες όταν έγινε αναφορά στην ευζωνική στολή και σκόπιμο θα ήταν να διευκρινιστούν. Κρίνοντας λοιπόν από δύο ερωτήματα, το γνήσιο ερώτημα του τετράχρονου ανιψιού μου, «Νίκο, τι είναι αυτά τα κίτρινο με κόκκινο;» όταν αντίκρισε τα ντουζλούκια ενός αξιωματικού, και το γεμάτο ειρωνεία ενός γνωστού μου «Πόσες δίπλες έχει η φούστα σας είπαμε;» πρέπει να αναλύσουμε λίγο περισσότερο τα μέρη της ευζωνικής στολής. Η τελευταία ερώτηση ενισχύει τον ισχυρισμό που έγινε προηγουμένως σχετικά με τους μικρόψυχους ανθρώπους αλλά η ανάλυση δε γίνεται για εκείνους. Εκείνοι απλά θα βγουν κερδισμένοι αν διαβάσουν τις αράδες αυτές.

Να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι απλή διαδικασία βιομηχανικής παραγωγής η κατασκευή μιας ευζωνικής στολής. Οι στολές είναι εξ ολοκλήρου χειροποίητες από ανθρώπους που ξέρουν τη δουλειά, την κάνουν χρόνια και έχουν εξειδικευθεί στην επισκευή και κατασκευή παραδοσιακών φορεσιών.

Πέρα από την υλική υπόσταση της κάθε στολής, στην κάθε ευζωνική στολή θα βρει κανείς, αίμα, πένθος, αγνότητα, πίστη, ιδανικά, αγάπη για τη Σημαία και ό, τι εκείνη συμβολίζει. Χωρίς αυτά, η ευζωνική στολή θα είναι μια στολή που απλά κάτι θα της λείπει και θα κάνει μόνο για… χορούς και συνεστιάσεις.

Ο θερινός ντουλαμάς, μπεζ χρώματος, από θερινό ύφασμα (μερσεριζέ) αποτελεί φόρο τιμής στους Βαλκανικούς Πολέμους αλλά απηχεί γενικότερα στους αγώνες των Ελλήνων από τον ατυχή πόλεμο του 1897 ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Φοριέται στην ευζωνική υπηρεσία τις καθημερινές της θερινής περιόδου. Κουμπώνει με μία κατακόρυφη σειρά από πέντε λεία μπρούτζινα κουμπιά. Ο γιακάς φέρει ένα επίραμμα από μπλε τσόχα σε κάθε πλευρά του. Οι επωμίδες έχουν από ένα λείο μεταλλικό κουμπί όπως και οι τσέπες στο ύψος του στήθους. Τα μανίκια έχουν στο κάτω μέρος τους ένα γαζί σχήματος λάμδα όπου φέρονται και τυχόν διακριτικά βαθμού (δεκανόσημα ή λοχιόσημα) κατά το γαλλικό σύστημα. Ο ντουλαμάς στο κάτω μέρος του σχηματίζει «φουστανέλλα» με 42 πτυχές. Το μπροστά μέρος της φουστανέλλας δεν έχει πτυχές. Στο πίσω μέρος της, η φουστανέλλα έχει άλλα δύο λεία κουμπιά, στο ύψος της ζώνης.

Ο χειμερινός ντουλαμάς, χρώματος σκούρο μπλε, αποτελεί φόρο τιμής στους Μακεδονικούς αγώνες του ελληνισμού. Φέρεται κατά την ευζωνική υπηρεσία τις καθημερινές της χειμερινής περιόδου. Η χαρακτηριστική αυτή χλαίνη, ελάχιστα έχει αλλάξει από το 1888 μέχρι σήμερα και μόνο έμπειρα ζευγάρια μάτια θα μπορούσαν να εντοπίζουν τις επιμέρους διαφορές. Ο μπλε ντουλαμάς της μεταπολεμικής Βασιλικής Φρουράς ήταν κατασκευασμένος με βάση τις προδιαγραφές του προπολεμικού κανονισμού στολής οπλιτών του στρατού (Β.Δ. 7/2/1938). Ο μπλε ντουλαμάς αντικατέστησε το 1888 τις κάπες των ευζώνων οι οποίες πλέον χορηγούνταν μονάχα ως υλικό θέσεως στους Εύζωνες που υπηρετούσαν στην οροθετική γραμμή ή στα μεταβατικά τμήματα, ήτοι τις μονάδες που ασχολούνταν με την καταδίωξη ληστών (Δ.Υ.65950/65 της 21/10/1892 «Περί του προορισμού και της χρήσεων των καππών»). Ο ντουλαμάς κουμπώνει στο στήθος με δύο μη παράλληλες σειρές από 14 επιμεταλλωμένα λεία μεταλλικά κουμπιά. Δώδεκα ίδια σφαιροειδή κουμπιά συνεχίζουν οριζόντια στο στέρνο. Όλα τα κουμπιά μαζί σχηματίζουν ένα κανονικό τραπέζιο. Κάτω από τη μέση ο ντουλαμάς καταλήγει σε μία φουστανέλλα με 44 πτυχώσεις. Στο πίσω μέρος της φουστανέλλας, κάτω από τη ζώνη, υπάρχουν δύο κατακόρυφες σειρές από τρία κουμπιά η κάθε μία. Στο κάτω άκρο των μανικιών υπάρχουν αναδιπλώσεις που καταλήγουν σε κυματοειδή γραμμή με κόκκινο παράρραμμα. Σε κάθε μανίκι υπάρχει μία σειρά από έξι λεία σφαιροειδή μεταλλικά κουμπιά. Τα διακριτικά βαθμού στους μακεδονικούς ντουλαμάδες φέρονται στο κάτω μέρος του μανικιού, κατά το ισχύον εκείνη την εποχή, γαλλικό σύστημα, όπως φέρονται και στον θερινό ντουλαμά.

Υπάρχουν τρεις τσέπες στον μακεδονικό ντουλαμά, διακοσμητικές πλέον και οι τρεις. Δύο εσωτερικές και μία εξωτερική. Η μία, εξωτερική, στο αριστερό πλευρό και περίπου έξι εκατοστά από τη μασχάλη, με κόκκινο παράρραμμα σε όλο της το μήκος, χρησίμευε για τον ατομικό επίδεσμο. Οι άλλες δύο είναι αριστερά και δεξιά της φουστανέλλας, όπως θα τις έβρισκε κανείς και σε ένα παντελόνι. Αυτές παραδόξως, προέκυψαν ύστερα από αίτημα του 4ου τάγματος ευζώνων. Όπως αναφέρεται σε επίσημο αίτημα «…το 4ο τάγμα ευζώνων παρακαλεί να εγκριθή αυτώ όπως επί των παραληφθεισών 200 χλαινών Ευζώνων ανοίξη δύο θηλάκια εις εκάστην προς ευκολίαν των οπλιτών, οίτινες ένεκα της ελλείψεως τοιούτων δεν έχουσι πού να εναποθέσωσι τα χρήματα ή το ρινόμακτρον…» Το αίτημα έγινε δεκτό και από τότε, οι μακεδονικοί ντουλαμάδες έχουν τσέπες!

Η πλέον ξεχωριστή είναι η επίσημη ευζωνική στολή ή αλλιώς, τα λευκά. Τα λευκά φοριούνται στην ευζωνική υπηρεσία τις Κυριακές, τις επίσημες εορτές και τις αργίες (από την έπαρση ως την υποστολή της Σημαίας), σε επίσημες τελετές όπως απόδοση τιμών (μνημείο πεσόντων Ελ Αλαμέιν ή Ρίμινι) και καταθέσεις στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και ασφαλώς την επίσημη αλλαγή Κυριακής.

Φοριούνται επίσης σε εκδηλώσεις στο Προεδρικό Μέγαρο (όπως δεξιώσεις προς τιμήν αρχηγών κρατών ή διαπιστευτήρια πρέσβεων). Η σύνθεση της επίσημης ευζωνικής στολής καθορίζεται από την Πάγια Διαταγή Υπ’ αριθμόν 4-37/1981 «Περί στολών οπλιτών Στρατού Ξηράς». Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εντοπίζονται στην ύπαρξη πιο σύνθετης φορεσιάς με περισσότερα κομμάτια ρουχισμού από τον απλό ντουλαμά.

Τα λευκά παίρνουν το όνομά τους από την ύπαρξη της παραδοσιακής λευκής φουστανέλλας και του ευζωνικού υποκάμισου. Το χρώμα καθόλου τυχαίο καθώς επιλέχθηκε ώστε να συμβολίζει την αγνότητα του πόθου που μετουσιώθηκε σε αγώνα για ελευθερία. Το πουκάμισο ή υποδήτης, είναι κατασκευασμένο από λευκό χασέ ύφασμα και έχει διπλά μανίκια, ένα το οποίο έρχεται στο χέρι όπως ένα συνηθισμένο πουκάμισο και ένα δεύτερο, το εξωτερικό, το οποίο είναι φαρδύ με μεγάλο άνοιγμα.

Το εσωτερικό γιλέκο, κατασκευασμένο από σκούρο κόκκινο ύφασμα, έχει πραρράμματα από κόκκινο μετάξι και κουμπώνει με δύο σειρές από εννιά κόκκινα μεταξωτά κουμπιά. Το χαρακτηριστικό νησιώτικο ζωνάρι είναι κατασκευασμένο από μπλε-βυσσινί μεταξωτό ύφασμα και καταλήγει σε μακριά κρόσια. Η βράκα είναι κατασκευασμένη από το ίδιο σκούρο μπλε ύφασμα που είναι κατασκευασμένο το γιλέκο. Έχει διακοσμητικά από χρυσοκλωστή σε αντιστοιχία με το γιλέκο, στο ύψος του γόνατου. Φοριέται με μαύρες βαμβακερές κάλτσες και στιβάνια από λευκό δέρμα.

Οι βρακοφόροι έφεραν τον τυπικό οπλισμό των ευζώνων, ο οποίος από το 1949 ως το 1968 ήταν το βρετανικό Lee Enfield Νο.4, αλλά χωρίς την ξιφολόγχη. Το 1968, το βρετανικό τυφέκιο αντικαταστάθηκε από το αμερικανικό Μ1 Garand, πάλι χωρίς ξιφολόγχη. Πλέον, σε αντίθεση με την εικόνα που έχουν πολλοί και βάσει της Πάγιας Διαταγής υπ’ αριθμόν 4-37/1981 Δ-7, δεν φέρουν τυφέκιο οι βρακοφόροι αλλά μόνο το παραδοσιακό κρητικό μαχαίρι, περασμένο στο ζωνάρι τους.

Το 1968, η Δικτατορία των Συνταγματαρχών, εκτός από την αλλαγή του οπλισμού των ευζώνων και άλλες αλλαγές στις στολές όλου του στρατεύματος επανέφερε και την προπολεμική ευζωνική στολή των αξιωματικών της Βασιλικής Φρουράς. Η στολή αυτή με τη σειρά της μοιράζεται πάρα πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις πρώτες ευζωνικές στολές αξιωματικών του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Το φάριο των αξιωματικών διαφοροποιείται ως προς τα ακόλουθα σημεία σε σχέση με εκείνο των ευζώνων: μαζί με το εθνόσημο φέρονται και τα διακριτικά του βαθμού του στελέχους. Το θίσανο είναι πιο κοντό από το αντίστοιχο των ευζώνων και είναι προσαρμοσμένο επί του φαρίου με διάκοσμο από χρυσή κλωστή. Η φέρμελη των αξιωματικών, κατασκευασμένη από βαθυκόκκινο βελούδινο ύφασμα είχε και έχει πλούσιο διάκοσμο από κεντήματα λαϊκής τέχνης με χρυσή κλωστή. Το λευκό πουκάμισο των αξιωματικών, επίσης με μεγάλου ανοίγματος μανίκια είναι κατασκευασμένο, όπως και των λευκών, από χασέ ύφασμα. Ο γιακάς του είναι φαρδύς και ανοιχτός, τύπου Byron. Η φουστανέλλα των αξιωματικών αποτελείται και αυτή, όπως και των ευζώνων από δύο φύλλα και βάσει της λαϊκής παράδοσης έχει και αυτή 400 πιέτες. Το δε μήκος της φουστανέλλας των αξιωματικών φτάνει μέχρι το γόνατο του στελέχους. Τα υποδήματα των αξιωματικών είναι στιβάνια από βαθυκόκκινο δέρμα τα οποία σκεπάζονται από χρυσοκόκκινες περικνημίδες, οι οποίες λέγονται ντουζλούκια. Τα ντουζλούκια σφίγγουν στο πόδι καλτσοδέτες με φούντες από μπλε μετάξι.

Στη μέση, αντί για ζώνη λουστρινίου, οι αξιωματικοί φέρουν φαρδιά δερμάτινη ζώνη με προσαρμοσμένη, μπροστά και δεξιά, ορειχάλκινη μπαλάσκα, όμοια με εκείνες των οπλαρχηγών της Επανάστασης του 1821. Οι αξιωματικοί με την ευζωνική στολή αυτή, φέρουν τη χαρακτηριστική πάλα του 1821, η οποία αναρτάται από τον δεξιό ώμο με χρυσοκέντητο στριφτό κορδόνι. Οι πάλες είναι αυθεντικές, αποτελούν κειμήλια βαριάς παράδοσης και ιστορίας και η συντήρησή τους είναι ευθύνη του Πολεμικού Μουσείου.

Η στολή των αξιωματικών, περίπου όπως την ξέρουμε σήμερα, καταργήθηκε το 1941 και επανήλθε όπως προαναφέραμε το 1968. Οι δύο στολές μοιράζονται πάρα πολλά κοινά στοιχεία και οι κύριες διαφορές τους είναι ότι πλέον, όπως και στων ευζώνων, το θίσανο πέφτει στον δεξί ώμο, η πόρπη της δερμάτινης ζώνης (που πλέον φέρεται κάτω από τη φέρμελη) είναι πιο τετράγωνη και οι φούντες της πάλας είναι από βαθυκόκκινο μετάξι αντί για χρυσές. Επίσης, τα στελέχη τα οποία είναι δικαιούχοι, δεν φέρουν πλέον στο αριστερό στήθος της ευζωνικής στολής τα παράσημά τους.